การเลี้ยงผีเจ้า ขุนไหม

   เจ้าขุนไหม

   ประวัติกล่าวว่าเจ้าขุนไหมมีหน้าที่นกรดูแลเรื่องต้นน้ำขุนน้ำ หอของเจ้าขุนไหมจะอยู่บริเวณด้านตะวันตก
   ของ น้ำแม่กลางเรียกบริเวณที่ตั้งหอของเจ้าขุนไหมว่า “สันหอ”บริเวณนั้นแต่เดิมเป็นทุ่งนาของชาวบ้านแม่กลาง
   บ้านดอยแก้วและ หมู่บ้านข้างเคียง เมื่อถึงวันเลี้ยงเจ้าขุนไหมคือเดือน9 ออก5 ค่ำชาวบ้านจะมาเลี้ยงเจ้าขุนไหม
   ที่บริเวสันหอ โดยจะมีการเก็บเงินชาวบ้านบ้านแม่กลาง บ้านดอยแก้ว และ หมู่บ้านที่อยู่โดยรอบ นอกจากนี้ก็จะมี
   หมู่บ้านในพื้นที่อื่นมาสมทบเงิน ช่วยงานเลี้ยงเจ้าขุนไหม ด้วย เมื่อก่อนบ้านแม่กลาง บ้านดอยแก้ว ถ้าหากผู้ใด
   ผิดลูก ผิดเมีย ลักเล่นชู้ ชาวบ้านจะมีการลงโทษโดย จับให้ชายหญิงที่เล่นชู้กัน มากายก๋วย (กระปุง) ซึ่งในก๋วย
   ชาวบ้าน ก็จะเอาหมูใส่ไว้ และ ไม้คาน ที่ใช้หาบก๋วยจะเป็นไม้งิ้วที่มีหนามอยู่ หลังจากนั้นก็จะให้ชายหญิงคู่นั่น
   เดินรอบสันหอ บริเวณหอเจ้าขุนไหมเพื่อให้หนาม ที่ไม้คานทิ่มแทงชายหญิงคู่นั่น ถ้าหมูที่อยู่ในก๋วยยังไม่ดิ้น
   ชาวบ้านก็จะพากันเอาม้าทิ่มที่ก๋วยเพื่อให้หมูดิ้นสร้างความเจ็บปวดแก่คนทั้งสองเป็นอย่างมาก เพื่อให้หลาบจำ
   ถึงการกระทำที่ตนได้ทำผิดไว้ และ ไม่ได้เป็นเยี่ยงอย่างแก่คนรุ่นหลัง

   หลังจากนั้นประมาณ 60-70 ปี ชาวบ้านที่เคยเลี้ยงเจ้าขุนไหมได้ละเลิกเลี้ยงเจ้าขุนไหมทำให้หอ
   เจ้าขุนไหม ขาดการดูแล ส่งผลถึงประเพณีการเลี้ยง เจ้าขุนไหม ที่ไม่ได้รับการสนใจ ซึ่งร่างทรงหรือ ม้าขี่ของ
   เจ้าขุนไหมช่วงนั้นคือแม่แสน บ้านข่วงเปา จึงได้เชิญ เจ้าขุนไหมจากสันหอให้มาอยู่ที่บ้านแม่แสน แล้วที่สันหอ
   ก็กลายเป้นท่านาของชาวบ้านในละแวดนั้นไปเสีย ส่วนประเพณีการเลี้ยงก็ได้ใช้กำหนดการวันเดิมแต่เปลี่ยน
   สถานที่เลี้ยงมาเป็น บริเวณบ้านแม่ตองแทนเพราะถือว่าได้มีการอัญเชิญเจ้าขุนไหมให้มาอยู่ที่นี้ แทนที่เดิมคือ
   สันหอ ชาวบ้าน ที่มาร่วมงานเลี้ยงเจ้าขุนไหมเป็นชาวบ้านในตำบลข่วงเปา ตำบลบ้านหลวง เป็นส่วนมาก
   เมื่อมีการอัญเชิญ เจ้าขุนไหม ประทับร่างทรงในวันที่เลี้ยงเจ้าขุนไหม ก็จะมีการผูกข้อมือ อวยพร ให้แก่ลูกหลาน
   ทุกคน ที่มาร่วมในงานเลี้ยงเจ้าขุนไหมที่บ้านม้าขี่ยังมีการเชิญผีเจ้านายในพื้นที่มาร่วมเลี้ยงด้วย